„Pierwsza msza w Brazylii” Meirellesa

autor zdjęcia: google art

źródło: Rzeczpospolita

26 kwietnia 1500 r. na plaży w Coroa Vermelha biskup Henrique de Coimbra odprawił pierwszą mszę świętą na brazylijskiej ziemi – dla portugalskich marynarzy. Obraz Victora Meirellesa to jeden z fundamentów mitu założycielskiego Brazylii w ramach tzw. projektu cywilizacyjnego realizowanego przez tamtejsze elity kulturalno-polityczne w XIX wieku.

Aby lepiej zrozumieć znaczenie tego dzieła, cofnijmy się w czasie o ponad pół tysiąclecia. Sfinansowana przez króla Manuela I wyprawa wyruszyła z Portugalii 9 marca 1500 r. Flotą 13 statków i liczącą 1500 ludzi załogą dowodził Pedro Álvares Cabral. Początkowo wyprawa podążała szlakiem wytyczonym przez Vasco da Gamę, by dotrzeć do Indii po przyprawy. Jednak prądy morskie zniosły flotę tak daleko na zachód, że 22 kwietnia Cabral jako pierwszy Europejczyk ujrzał nowy ląd. Nazwał go Ziemią Prawdziwego Krzyża, oczywiście przynależną Portugalii, a w niedzielę 26 kwietnia 1500 r. wraz z załogą wziął udział w pierwszej mszy odprawionej na tych ziemiach, tym samym dopełniając ich konsekracji i zawłaszczenia.

Ponoć tubylcy wyjątkowo życzliwie przyjęli zamorskich przybyszów. Tak przynajmniej przekonywał naoczny świadek i uczestnik mszy Pero Vaz de Caminha, który sporządził raport i wysłał go królowi Portugalii. Napisał: „W niedzielę rano (...) kapitan postanowił pójść na mszę i posłuchać kazania głoszonego na tej wyspie. Rozkazał wszystkim oficerom, aby przygotowali się na łodzi i poszli z nim. I tak się stało. Miał nadzieję, że przygotowany już został na tej wysepce ołtarz. I tam wraz ze wszystkimi pozostałymi uczestniczył we mszy św., którą odprawili ojciec Henrique śpiewnym głosem...